دانشنامه فلسفه استنفورد (SEP: Stanford Encyclopedia of Philosophy)، پایگاهی است برخط که به مدد دانشگاه استنفورد در ربع قرن اخیر به انتشار مقالات فلسفه و مدخل های در باب موضوعات فلسفی اختصاص یافته است. نظریه تکامل زیستی داروین، یکی از ستون های خیمه زیست شناسی مدرن، از بدو انتشار در قالب منشأ گونه ها در 1859 میلادی نقطه آغاز بحث های فلسفی فراوان بوده است و از همین رو مداخلِ پرشماری در دانشنامه فلسفه استنفورد به این این نظریه و موضوعات مرتبط اختصاص دارند. مدخل زیر یکی از همین مدخل های تکاملی است که مبحث دشوار «وراثت پذیری (Heritability)» می پردازد. فهم وراثت پذیری پیش شرط درک چگونگی دگرگونی صفات از نسلی به نسل دیگر و چگونگی و میزان اثر انتخاب بر توزیع صفات از نسلی به نسل است و کژفهمی در این خصوص می تواند به عقایدهای ناراستی در باب تفاوت ژنتیکی میان جمعیت های گونه انسان بیانجامد. نویسندگان این مدخلStephen M. Downes و Lucas Matthews به خوبی شالوده نظری وراثت پذیری و اهمیت آن در نظریه تکامل زیستی را تبیین کرده و دشواری اندازه گیری آن در جمعیت های طبیعی را هویدا می کند.

به منظور بررسی وراثت پذیری عمومی در برخی از صفات تاغ طرح آزمایشی با استفاده از توده های بومی جمع آوری شده از استانهای مختلف کشور انجام شد. تعداد 32 توده بومی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در ایستگاه تحقیقاتی شهید زنده روح کرمان کاشته شد و طی سه سال تعداد هفت صفت شامل طول ساقه اصلی، قطر یقه، تعداد پنجه، طول ساقه فرعی1، طول ساقه فرعی2 و قطر بزرگ و کوچک تاج پوشش بر روی درختچه ها بررسی شدند. داده های جمع آوری شده مورد تجزیه واریانس ساده و مرکب قرار گرفتند. برای تمامی صفات اختلاف بین میانگین ژنوتیپ ها و سال ها معنی دار بود (1%p <). اثر متقابل ژنوتیپ × سال بجز تعداد پنجه برای سایر صفات معنی دار بود که بیانگر اثرهای متفاوت ژنوتیپ ها در سال های مختلف می باشد. وراثت پذیری صفات بر مبنای تجزیه ساده و تجزیه مرکب ژنوتیپ ها انجام شد که مقدار وراثت پذیری بر مبنای تجزیه ساده در دامنه 75 تا 87 درصد و در تجزیه مرکب در دامنه بین 51 تا 64 درصد قرار گرفتند که نشان دهنده کاهش مقدار وراثت پذیری در تجزیه مرکب می باشد که این امر به دلیل اثرات متقابل ژنوتیپ در سال است. در هر دو روش، صفات طول ساقه اصلی و تعداد پنجه به ترتیب بیشترین و کمترین درصد وارثت پذیری عمومی و ضرایب تغییرات ژنتیکی و فنوتیپی را داشتند. با توجه به تنوع ژنتیکی زیاد در بین ژنوتیپ های تاغ مورد مطالعه، می توان پایه های مناسب را برای ایجاد بادشکن در طرح های بیابان زدایی انتخاب نمود.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

زنگ قهوه ای گندم توسط قارچ Puccinia recondita f. sp. tritici ایجاد می شود و یکی از مهم ترین بیماری های گندم در بیشتر مناطق جهان می باشد. نتاج F1، F2، BC1 و BC2 حاصل از تلاقی رقم بولانی×ATRI525 و بولانی×ATRI527 همراه با والدین، در سه تکرار در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی جهت بررسی مقاومت به بیماری زنگ قهوه ای کشت شدند. صفات درصد آلودگی، تیپ آلودگی، ضریب آلودگی و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری اندازه گیری و مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه ژنتیکی با روش میانگین و واریانس نسل ها نشان داد که علاوه بر اثرات افزایشی، اثرات اپیستازی نیز نقش مهمی در کنترل صفات داشت. اما واریانس غالبیت نسبت به واریانس افزایشی نقش مهم تری را در کنترل صفات داشتند و تفاوت معنی داری در سطح احتمال یک درصد (p<0/01) بین نسل ها از نظر کلیه صفات مورد بررسی مشاهده شد. نتایج تجزیه میانگین نسل ها اثر غالبیت ژن ها را مهم ترین عامل ژنتیکی در کنترل بیشتر صفات مورد بررسی نشان داد. هم چنین اپیستازی افزایشی×افزایشی، اهمیت بیشتری نسبت به اپیستازی غالبیت×غالبیت داشت. متوسط وراثت پذیری عمومی برای صفات درصد آلودگی، تیپ آلودگی، ضریب آلودگی و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری به ترتیب 88/0، 92/0، 82/0 و 86/0 برای جمعیت اول و 75/0، 68/0، 62/0 و 59/0 برای جمعیت دوم متغییر بود. وراثت پذیری خصوصی برای صفات فوق به ترتیب 42/0، 34/0، 52/0 و 17/0 برای جمعیت اول و 45/0، 39/0، 46/0 و 19/0 برای جمعیت دوم متغییر بود. متوسط غالبیت ژنی برای هر چهار صفت کوچک تر از یک بود که نشان دهنده نقش اثرات غالبیت در کنترل صفات بود. قدر مطلق انحراف از غالبیت برای هر چهار صفت بزرگ تر از یک بود.

کارآیی برنامه های به نژادی و تلاقی های هدفمند، وابسته به انتخاب والدین و آگاهی به نژادگر از نحوه انتقال و وراثت پذیری صفات به نژادی مورد نظر می باشد. در تحقیق حاضر میزان وراثت پذیری 65 صفت مربوط به قسمت های مختلف رویشی، زایشی، خشک میوه و مغز در 12 جمعیت (320 نتاج) حاصل از تلاقی های کنترل شده 13 ژنوتیپ و رقم داخلی و خارجی بادام مورد ارزیابی قرارگرفت. نتایج به دست آمده از ارزیابی والدین جمعیت های مورد مطالعه نشان داد که رقم ’شاهرود 12‘ دیر گل ترین رقم و ژنوتیپ های 15.5‘و’ ‘A زود گل تر از بقیه والدین بودند. از بین 12 جمعیت مورد بررسی (320 نتاج)، در کل 46 نتاج برتر از لحاظ وراثت پذیری صفات ارزیابی شده با تاکید بر زمان گلدهی انتخاب شد. وراثت پذیری برخی صفات مهم مثل زمان گلدهی، زمان برگ دهی و عادت باردهی به ترتیب 0.70، 0.80 و 0.75 به دست آمد. هم چنین برازش خط رگرسیون این صفات در سطح احتمال 1% معنی دار بود. وراثت پذیری برخی صفات خشک میوه مثل وزن خشک میوه، طول خشک میوه، عرض خشک میوه، نرمی و سختی خشک میوه، ضخامت پوست سخت به ترتیب 0.77، 0.60، 0.69، 0.73 و 0.60 به دست آمد که برازش خط رگرسیون این صفات نیز در سطح احتمال 1% معنی دار بود. وراثت پذیری صفات مربوط به مغز بادام مثل طول مغز، عرض مغز، وزن مغز، شکل مغز، درصد دوقلویی مغز و چروکیدگی مغز به ترتیب 0.75، 0.79، 0.76، 0.96، 0.55 و 0.54 تخمین زده شد.

در این تحقیق تنوع ژنتیکی 63 ژنوتیپ فندق با استفاده از 10 آغازگر ISSR، دو نشانگر رتروترانسپوزون و هفت آغازگر ترکیبی ISSR و رتروترانسپوزون مورد ارزیابی قرار گرفتند که از هفت آغازگر ترکیبی فقط سه آغازگر باندهای واضح و مشخصی را نشان دادند و سایر آغازگرها باندی تشکیل نشد. پانزده آغازگر مورد استفاده در این مطالعه، توانستند در مجموع 116 باند چند شکل ایجاد کنند. آغازگر UBC822 با تعداد 14 باند بیشترین و آغازگر UBC814 با تعداد 3 باند کمترین تعداد نوار چندشکل را ایجاد کردند. میزان اطلاعات چند شکلی آغازگرها بین 18/0 تا 44/0 و شاخص نشانگر از 50/0 تا 31/11 متغیر بود. تجزیه به مختصات اصلی نشان داد سه مولفه اول توانستند در مجموع 12/37 درصد از واریانس کل را توجیه کنند. تجزیه خوشه ای به روش COMPLETE، 63 ژنوتیپ مورد مطالعه را در هفت گروه قرار داد، که به ترتیب در هر گونه 8، 13، 7، 3، 3، 13، 16 ژنوتیپ قرار داده شدند. صحت گروه­بندی حاصل از تجزیه خوشه­ای توسط تابع تشخیص کانونی به روش خطی فیشر با 81 درصد برآورد شد. در مجموع، آغازگرهای UBC822، UBC813 و Tos2 و ترکیب آغازگر TOS1+TOS2 می توانند به عنوان آغازگرهای مفید و مطلوب برای تفکیک ژنوتیپ­های فندق معرفی شوند.

به منظور ارزیابی تنوع فنوتیپی تعداد 40 اکسشن گل محمدی (Rosa damascena) در یک طرح آزمایشی بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور مورد ارزیابی قرار گرفت. صفات مختلفی شامل وزن گل، قطر گل، طول نهنج، تعداد گلبرگ، تعداد پرچم، سطح برگ، وزن خشک برگ و تراکم خار در سالهای زراعی 1384 و 1385 مورد بررسی قرار گرفتند. بر اساس نتایج بدست آمده همبستگی عملکرد گل با تعداد گلبرگ مثبت و با صفات طول نهنج، سطح برگ، وزن خشک برگ، و تراکم خار منفی بود. وراثت پذیری بالای وزن گل، تعداد گلبرگ و پرچم و تراکم خار نیز گزینش بر اساس این صفات را امکان پذیر می نماید. همچنین نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای و تجزیه به مولفه های اصلی ارتباطی را میان تنوع ژنتیکی و مبدا جغرافیایی نشان ندادند، که نشان دهنده تبادل ژرم پلاسم گل محمدی بین مناطق مختلف کشور می باشد.